Władysław Smoleński, Szkice z dziejów szlachty mazowieckiej.Kraków 1906 „Pisarzy wieku XVI i XVII szlachta mazurska zdumiewała swoją wielością. Zdaniem Miaskowskiego pokryła ona ziemię jak szarańcza. Według Bielskiego w każdym powiecie księstwa mazowieckiego „znajdzie szlachty tak wiele,  jako w województwie drugiem całem“.  Święcicki i Starowolski ogólną liczbę rodzin szlacheckich w województwie mazowieckiem podają na 45.000. Według pierwszego sama ziemia ciechanowska liczyła ich 7.000. Rozumiej —powiada Paprocki:—gdzie ja piszę dom rozrodzony, tam jest wsi dziesięć, a wszystko panowie, chłopa o zakład nie znajdzie;  jest dwadzieścia i trzydzieści panów w jednej wsi i więcej”. Niemogąc zoryentować się w tłumach „panów” mazurskich, pisze: „przez odległość a nieznaczność ich znać ich nie mogę, ani tam o nich wiedzieć Pod koniec wieku XVI na 578 milach kwadratowych trzech województw mazowieckich szlachta zagrodowa, niemająca kmieci pańszczyźnianych, uprawiała przeszło 12,000 łanów. W mazowieckiem posiadała ich 9.600, w płockiem 1.864, w rawskiem 550. Przypadało tam średnio na milę kwadratową…

Dowiedz się więcej